Jakie są rodzaje świetlówek?
Świetlówki to akcesoria oświetleniowe kojarzone głównie z zakładami przemysłowymi i obiektami technicznymi. Obecnie świetlówki w kształcie żarówek trafiają także do biur i mieszkań, stanowiąc funkcjonalne oświetlenie. Coraz częściej tradycyjne świetlówki są też wypierane przez nowoczesne LED-y. Jakie są rodzaje świetlówek i czym różnią się poszczególne warianty? Jak rozpoznać świetlówkę i czym różnią się tradycyjne od LED-owych? Przedstawiamy odpowiedzi na najważniejsze pytania.
Spis treści:
- Jak zbudowana jest świetlówka?
- Jakie są rodzaje świetlówek?
- Rodzaje trzonków w świetlówkach
- Jakie są oznaczenia świetlówek?
Jak zbudowana jest świetlówka?
Tradycyjna świetlówka jarzeniowa zbudowana jest ze szklanej rury z dwiema elektrodami zatopionymi na końcach. Od wewnątrz rura jest pokryta luminoforem, czyli substancją emitującą promienie świetlne. Wnętrze tuby zostaje wypełnione oparami rtęci zmieszanymi z innymi gazami szlachetnymi.
Pomiędzy dwiema elektrodami wytwarza się niewidoczne dla człowieka promieniowanie ultrafioletowe. Pada na luminofory, które przekształcają je w promienie świetlne. Dobierając odpowiednie substancje, można uzyskać rozmaite kolory i barwy światła.
Nieco inną budowę mają świetlówki LED. Tu także stosowana jest rura jarzeniowa i gniazda zewnętrzne. Nie jest jednak wypełniona gazem, a wewnątrz znajduje się jedynie płytka drukowana z zamontowanymi w linii diodami fluorescencyjnymi. W obudowie znajdują się także komponenty przetwarzające prąd zmienny na stały, wymagany do zasilania LED-ów.
Jakie są rodzaje świetlówek?
Świetlówki oferowane są w wielu wariantach, które różnią się typem konstrukcji i przeznaczeniem. Do najpopularniejszych należą świetlówki liniowe i kompaktowe oraz LED. Przedstawiamy ich cechy charakterystyczne oraz najważniejsze różnice.
Świetlówki liniowe
Świetlówki liniowe charakteryzują się konstrukcją rurową i należą do najpopularniejszych typów oświetlenia w biurach i obiektach użytkowych. Cechuje je stosunkowo niski koszt utrzymania i długa żywotność. Do najpopularniejszych typów należą:
- T8,
- T5.
Dla łatwiejszego rozszyfrowania typu świetlówek warto wyjaśnić, że wartość liczbowa po literze T określa średnicę rury jarzeniowej w ósemkach cala. W związku z tym świetlówka T8 ma średnicę 8/8 cala, czyli traktowana jest jako jednocalowa.
Świetlówki T8
Świetlówki T8 bazują na węższej rurze, która ma średnicę 26 mm. Dzięki temu są bardziej wydajne od starszego modelu T12. Dostępne są w długościach 60, 90, 120, 150 i 180 cm, a wraz ze wzrostem długości rośnie też moc. Najczęściej mieści się jednak w zakresie od 7 W do 58 W.
Świetlówki T5
T5 to kolejna wersja cienkich świetlówek, w których szklana rura jarzeniowa ma średnicę 16 mm. Standardowe świetlówki T5 dostępne są w długościach stanowiących wielokrotność 300 mm w zakresie od 300 do 1500 mm. Można jednak znaleźć specjalistyczne świetlówki T5 o długości 150 mm, które zaliczane są do najkrótszych konstrukcji liniowych. W zależności od długości ich moc będzie wynosiła od 4W do 80W.
Świetlówki LED
Świetlówki LED to energooszczędne źródła światła, które wykorzystują technologię diod elektroluminescencyjnych (LED) do generowania światła. Są bardziej przyjazne dla środowiska naturalnego, ponieważ nie zawierają niebezpiecznych gazów oraz zużywają znacznie mniej energii elektrycznej. Ich żywotność wynosi nawet do 50 000 godzin, zapalają się natychmiast i świecą się bez migotania.
Warto wiedzieć: Zgodnie z założeniami polityki klimatycznej standardowe akcesoria oświetleniowe są stopniowo wypierane przez bardziej ekonomiczne technologie. Od 2023 roku stopniowo wycofywane są standardowe jarzeniówki, świetlówki jednotrzonkowe i kołowe, świetlówki fluorescencyjne i żarówki halogenowe.
Nie produkuje się nowych, a na rynku pozostają jedynie akcesoria wyprodukowane przed 2023 rokiem. Zobacz Które źródła światła zostaną wycofane z produkcji w 2023 roku?
Świetlówki kompaktowe
Świetlówki kompaktowe są powszechnie stosowane w oświetleniu punktowym, czyli lampach wiszących, kinkietach i lampkach przenośnych. Mają różnorodne kształty rur jarzeniowych i rodzaje gwintów. Świetlówki kompaktowe często nazywane są też żarówkami energooszczędnymi, ponieważ budową są zbliżone do tradycyjnych żarówek. Zasada ich działania jest jednak nadal taka sama, pomimo zmienionego kształtu i długości rury jarzeniowej.
Biorąc pod uwagę budowę układu zapłonowego, świetlówki kompaktowe można podzielić na dwie grupy:
- świetlówki na trzonku dwukołkowym - stosuje się w akcesoriach oświetleniowych ze wbudowanym zapłonnikiem termicznym,
- świetlówki na trzonku czterokołkowym - przeznaczone są do lam bez zapłonnika termicznego i wymagają współpracy ze statecznikiem elektronicznym.
Świetlówki specjalistyczne
Wśród specjalistycznych świetlówek najczęściej spotyka się następujące warianty:
- świetlówki owadobójcze - emitują promieniowanie UV, które zwabia owady w konkretne miejsce,
- świetlówki bakteriobójcze - emitują promienie UVC, które niszczą DNA wirusów i bakterii,
- świetlówki spożywcze - podkreślające wygląd produktów garmażeryjnych,
- świetlówki akwarystyczne - emitowane przez nie promieniowanie UV ma za zadanie poprawę warunków do życia dla roślin i zwierząt akwariowych.
Mają charakterystyczne cechy, które pozwalają zastosować je w trudnych warunkach lub uzyskać szczególną barwę i moc światła.
Czy świetlówki mają jakieś wady?
Największą wadą świetlówek jest charakterystyka emisji światła. Promieniowanie nie ma charakteru ciągłego, a stroboskopowy, czyli pulsuje z bardzo dużą częstotliwością. To może powodować poczucie zmęczenia i gorsze samopoczucie.
Nieprawidłowo użytkowane świetlówki są też niebezpieczne dla środowiska naturalnego z uwagi na opary rtęci zamknięte w rurach jarzeniowych. Należy zapobiegać rozbiciu świetlówek podczas magazynowania i wymiany, a także wyrzucać je w miejscach do tego przeznaczonych (Czym są elektrośmieci i gdzie je wyrzucać?).
Warto zaznaczyć, że przedstawione wady w minimalnym stopniu dotyczą świetlówek LED. Akcesoria produkowane w tej technologii nie mają rur jarzeniowych wypełnionych szlachetnymi gazami, co ogranicza szkodliwy wpływ na środowisko naturalne.
Rodzaje trzonków w świetlówkach
W świetlówkach liniowych i kompaktowych występuje kilka typów trzonków, którymi mocowane są do obudowy lampy. Odpowiadają one konkretnym średnicom rur jarzeniowych. Do najczęściej spotykanych trzonków należą:
- G5,
- G13,
- 2G13,
- E14,
- E27.
Trzonek G5
Wąski trzonek wciskany, charakterystyczny dla świetlówek dysponujących rurami jarzeniowymi o niewielkiej średnicy. Można go znaleźć głównie w typach T5.
Trzonek G13
Trzonek wciskany z dwoma pinami, który powszechnie stosowany jest w świetlówkach T8. W większości świetlówek taki sam trzonek znajduje się na obu końcach rury.
Trzonek 2GX13
Kolejny trzonek wciskany, składający się jednak z czterech pinów rozmieszczonych parami obok siebie. Jest najpopularniejszy w świetlówkach kołowych.
Trzonek E27
Klasyczny trzonek gwintowany wkręcany, stosowany w większych świetlówkach kompaktowych. Może być wykorzystywany w lampach głównych i dodatkowych w domach lub warsztatach.
Jakie są oznaczenia świetlówek?
Oznaczenia na świetlówkach wyjaśnią nam nie tylko ich typ, ale także najważniejsze cechy. Na obudowie można znaleźć parametry opisujące między innymi:
- napięcie zasilające,
- moc,
- strumień świetlny,
- temperaturę barwową,
- rodzaj zasilania,
- oznaczenia liczbowe.
Napięcie zasilające
Parametr podawany w Voltach (V) określa rodzaj prądu, jaki jest potrzebny do zasilania świetlówki. Najczęściej jest używany prąd sieciowy 230V, jednak w niektórych urządzeniach akumulatorowych można spotkać świetlówki wymagające prądu 24V lub 12V.
Moc
Jeden z najważniejszych parametrów, który określa pobór energii przez świetlówkę. Wpływa na jasność świecenia, jednak w przypadku technologii LED nie jest to stosunek wprost proporcjonalny.
Temperatura barwowa
Świetlówki mogą emitować promienie o różnych barwach, które mogą wpływać na samopoczucie, a także jakość oświetlenia. Temperatura barwowa podawana jest w kelwinach (K), a wyróżnia się jej trzy warianty:
- ciepła (2000 - 3500 K) - barwa żółta, najbardziej zbliżona do tradycyjnego oświetlenia, optymalna w mieszkaniach i strefach wypoczynkowych,
- neutralna (3500 - 4500 K) - uniwersalna barwa biała o bardzo szerokim zastosowaniu,
- zimna (4600 - 6500 K) - światło niebieskie najskuteczniej oświetla miejsce pracy i pobudza organizm.
Rodzaj zasilania
Świetlówki mogą być zasilane jednostronnie lub dwustronnie. Akcesoria jednostronne będą miały na jednym trzonku symbole L i N, natomiast na drugim (neutralnym) nie znajdą się żadne oznaczenia. Świetlówki dwustronne na obu końcach będą miały widoczne oznaczenia, odpowiednio L i N. Dowiedz się też, jak podłączyć świetlówkę LED.
Oznaczenie cyframi (np. 640)
Kombinacja trzech cyfr na obudowie to kolejne oznaczenie barwy światła. Pierwszą cyfrę ciągu można zdefiniować jako oznaczenie RA, czyli podobieństwa barwy światła do rzeczywistych kolorów. Liczba 9 oznacza kolor najbardziej zbliżony, a 1 wykazuje niewielkie podobieństwo. Dwie kolejne liczby to barwa światła podawana w setkach w skali Kelwina. Nasz przykład można rozszyfrować następująco:
Świetlówka 640 emituje światło dzienne RA=6, czyli znajdujące się bliżej górnej granicy podobieństwa, natomiast barwa światła 4000 K jest neutralna.
Świetlówki to szeroka gama produktów o zróżnicowanej konstrukcji, mocy, barwie i kilku innych parametrach. Znając ich podstawowe cechy, można nie tylko z łatwością dobrać osprzęt na wymianę, ale też dopasować nowy punkt świetlny do potrzeb danego stanowiska.
