Sprawdź, czy robisz to dobrze: Najpopularniejsze błędy podczas dokręcania
Stale rozwijająca się technologia, dotknęła również czynności, nad którymi większość osób zbytnio się nie zastanawia - mamy tu na myśli wkręcanie np. wkrętów. Przy wykonywaniu bardzo prostej czynności, jaką jest wkręcanie, można dość łatwo dać się złapać w pułapkę, która kosztować nas będzie sporo pieniędzy i czasu.
Spis treści:
- Jak klasycznie dzielimy wkręty?
- Jak dobrać narzędzie do wkręcania?
- Wkręcanie miękkie, czy twarde?
- Z jaką siła należy dokręcać?
- Wkrętak ręczny, wkrętak elektryczny, czy wkrętarka?
Jak klasycznie dzielimy wkręty?
Z reguły wkręty, wkrętaki i końcówki wkręcające (BIT), dzielimy na:
- płaskie
- krzyżowe,
- uniwersalne,
- gwiazdki.
Jak dobrać narzędzie do wkręcania?
Konieczność dopasowania gniazda do końcówki wkręcającej (dalej zwanej BIT-em), przedstawimy na przykładzie BIT-ów PH (Philips) i PZ (Pozidriv).
Poniżej przedstawiamy zestawienie najczęściej spotykanych końcówek BIT-ów:
Jeśli dobraliśmy już właściwy rodzaj BIT-a, należy zastanowić się jaka wielkość jest nam potrzebna. Na przykładzie BIT-ów typu Philips (PH), najczęściej stosowane są rozmiary: PH1, PH2, PH3.
Osoby, które wkręcają wkręty wiedzą, że wraz z wzrostem siły dokręcania narzędzie np. BIT lub wkrętak mają tendencję do „wyskakiwania” z gniazda - zjawisko to nazywa się „Cam-out".Producenci dokładają starań, aby proponowane przez nich rozwiązania przeciwdziałały lub zmniejszały wspomniany Cam-out. Szczególnie widoczne są dwa kierunki działań producentów w celu zmniejszenia tego zjawiska:
- Zwiększenie porowatości końcówki narzędzia np. BIT-a, dzięki czemu końcówka wkręcająca „wgryza” się w gniazdo wkręta,
- Tworzenie nowych profili, które są zaprojektowane tak, aby efekt „Cam-out” był minimalny lub nie występował w ogóle.
Wkręcanie miękkie, czy twarde?
Zdarza się, że podczas dokręcania wkrętarką BIT pęka. Poszukajmy przyczyny.
Czy jest to słaba jakość BIT-a?
Wkręcanie w drewnie – wraz z zagłębianiem się wkręta stopniowo zwiększa się siła tarcia. Tłumacząc obrazowo: wkrętarka (napędzając) skręca, a drewno próbuje zatrzymać wkręt. Pomiędzy wkrętarką, a drewnem powstają i w miarę zwiększania się głębokości wkręcania rosną siły skręcające.Cechą pożądaną w końcówce wkręcającej jest sztywność, która pozwala optymalnie przenosić siły skręcające.Wkręcanie w metalu (nagwintowany otwór) – śruba wkręca się stosunkowo lekko. Siły tarcia są minimalne. W momencie, gdy łeb śruby zetknie się z powierzchnią następuje gwałtowny wzrost momentu skręcającego.Cechą pożądaną w końcówce wkręcającej jest pewna elastyczność, która amortyzuje powstałe naprężenia.Na rynku są dostępne również końcówki do wkręcania mieszanego (uniwersalne). Jest to kompromis pomiędzy końcówkami do wkręcania twardego i miękkiego. Jeśli chcemy wkręcać prawidłowo i mamy zróżnicowane wkręcanie i nie chcemy wymieniać końcówek, BIT-y tego typu będą najbardziej optymalnym rozwiązaniem.
Z jaką siłą należy dokręcać?
Jeśli będziemy robić to zbyt mocno, ukręcimy wkręt lub śrubę, albo spowodujemy uszkodzenie powierzchni poprzez wciśnięcie wkręta np. w blat. Większość producentów na swoich wyrobach określa siłę, z jaką należy dokręcać dany element, np. styk. Zbyt mocno lub zbyt słabo dokręcony np. styk może być podstawą do odrzucenia reklamacji, lub w przypadku dochodzenia odszkodowania może być dla likwidatora szkód pretekstem do odmowy wypłaty odszkodowania. Do określenia siły, z jaką dokręca się dany element, służą wkrętaki i klucze dynamometryczne. Siłę dokręcania oznacza się jednostką Nm (Niutonometr). Większość osób popełnia błąd, porównując np. wkrętaki dynamometryczne tylko na podstawie ceny i zakresu nastaw. Warto wiedzieć, że porównywać należy również dokładność wyzwolenia, którą określa norma DIN EN ISO 6789.
- dokładność ± 10% według wartości momentu obrotowego – nie jest wymagany certyfikat fabryczny,
- dokładność ± 6% według wartości momentu obrotowego – jest wymagany certyfikat fabryczny.
Zagadnienie to postaramy się przybliżyć na przykładzie trzech wkrętaków dynamometrycznych z różną dokładnością: 6%, 10%, 30%. W dokumentacji wyłączników nadprądowych Hager – dane z katalogu:
- wyłączniki nadprądowe 0,5 - 63 A. Typ B i C,
- znamionowa zwarciowa zdolność łączeniowa 6000 A,
- moment dokręcania śrub przyłączeniowych: 2,5 Nm / max 3,15 Nm dla końcówki krzyżowej Pozidriv 2 lub płaskiej 6 mm.
Na produkcie producent podaje optymalne nastawienie.
Czy zwróciłeś uwagę na to, że producent dokładnie określa, jaką końcówkę należy użyć? Nastawiamy wartość 2,5 Nm, czyli dolną wartość podaną w karcie katalogowej. Przeanalizujmy poniższe tabele:
Wartość nastawiona na wkrętaku dynamometrycznym | Dokładność narzędzia | Tolerancja wynikająca z dokonanej nastawy i dokładności narzędzia | Styk będzie dokręcony z siłą pomiędzy: | Rozbieżność |
2,5 Nm | 30 % | 0,75 Nm | 1,75 Nm | 1,5 Nm |
10 % | 0,25 Nm | 2,25 Nm | 0,5 Nm | |
6 % | 0,15 Nm | 2,35 Nm | 0,3 Nm |
Kolorem czerwonym zaznaczone są wartości, które przekraczają dopuszczalne przez producenta wartości. Ponieważ żadnym z omawianych wkrętaków nie udało się osiągnąć dolnej granicy dokładności, spróbujmy ustawić wartość 2,8 Nm (wartość z połowy zakresu podanego przez producenta aparatury modułowej).
Wartość nastawiona na wkrętaku dynamometrycznym | Dokładność narzędzia | Tolerancja wynikająca z dokonanej nastawy i dokładności narzędzia | Styk będzie dokręcony z siłą pomiędzy: | Rozbieżność |
2,8 Nm | 30 % | 0,84 Nm | 1,96 Nm | 1,68 Nm |
10 % | 0,28 Nm | 2,52 Nm | 0,56 Nm | |
6 % | 0,168 Nm | 2,632 Nm | 0,336 Nm |
Jak wynika z obliczeń, wkrętak o dokładności 30 % w dalszym ciągu jest poza dolnym i górnym zakresem podanym przez producenta aparatury modułowej, natomiast wkrętaki o dokładności 6 % i 10 % mieszczą się w zakresie i nadają się do określenia siły, z jaką należy dokręcać zaciski.
Wartość nastawiona na wkrętaku dynamometrycznym | Dokładność narzędzia | Tolerancja wynikająca z dokonanej nastawy i dokładności narzędzia | Styk będzie dokręcony z siłą pomiędzy: | Rozbieżność | |
3,15 Nm | 30 % | 0,945 Nm | 2,205 Nm | 4,095 Nm | 1,89 |
10 % | 0,315 Nm | 2,835 Nm | 3,465 Nm | 0,63 | |
6 % | 0,189 Nm | 2,961 Nm | 3,339 Nm | 0,378 | |
Dokonując nastawy wkrętaka dynamometrycznego na 3,15 Nm (górny zakres podany przez producenta aparatu modułowego) wszystkie omawiane wkrętaki nie mieszczą się w górnym zakresie pomiarowym.
Czy wiesz, że nawet dławnice mają określony moment obrotowy podany w Nm?Zacznijmy zwracać uwagę, czy na urządzeniach które montujemy lub na dołączonej do urządzenia dokumentacji nie ma podanego zakresu siły dokręcania podanego w Nm.
- sprawdź klucze dynamometryczne,
- sprawdź wkrętaki dynamometryczne,
- sprawdź narzędzia dynamometryczne.
Wkrętak ręczny, wkrętak elektryczny, czy wkrętarka?
Dobierając wkrętak ręczny, należy wybrać właściwą końcówkę i zdecydować, czy ma to być narzędzie izolowane, półprzewodzące, czy do pobijania. Warto zwrócić uwagę na ergonomię uchwytu oraz materiał, jakim jest pokryta rękojeść. W przypadku wkrętaków izolowanych średnica trzpienia – klingi – również jest ważna, ponieważ postępująca miniaturyzacja wymusza na producentach zmniejszanie każdego dostępnego elementu.
Chcesz wiedzieć, jaki wkrętak wybrać? Zapoznaj się z poradnikiem: Jaki wkrętak wybrać?
Wkrętak elektryczny to nieduże narzędzie, najczęściej zasilane z wbudowanego akumulatorka. Ma zdecydowanie mniejszą moc w porównaniu z wkrętarką. Jest lżejszy niż wkrętarka i pozbawiony jest wielu funkcji, które posiada wkrętarka, np. zmiana biegu (szybkości pracy). Wkrętak elektryczny nie posiada możliwości wiercenia. W zależności od wybranego modelu, wyposażenie i funkcje wkrętaków elektrycznych mogą się mocno różnić. Niektóre wkrętaki posiadają w zestawie końcówki dynamometryczne oraz mają izolację umożliwiającą pracę z elementami znajdującymi się pod napięciem.
Akumulatorowe wkrętarki, poza możliwością dokręcania i odkręcania (zmiana kierunku obrotów), najczęściej posiadają możliwość zmiany prędkości obrotowej. Zmiany tej można dokonywać płynnie, najczęściej regulując siłą nacisku włącznika, lub mechanicznie za pomocą wyboru 1 lub 2 biegu. Wkrętarki akumulatorowe często są wyposażone w sprzęgło umożliwiające dokręcenie np. wkrętu z określoną siłą. Część osób błędnie zakłada, że używając wkrętarki wyposażonej w sprzęgło, nie trzeba używać wkrętaków dynamometrycznych. Sprzęgło w wkrętarkach służy do zgrubnej nastawy siły dokręcenia. Proponuję, abyś znalazł wkrętarkę, która ma podane odpowiednie wartości siły dokręcenia w Nm na poszczególnym ustawieniu sprzęgła. Jeśli już znajdziesz wkrętarkę, która na poszczególnych ustawieniach sprzęgła ma podaną siłę dokręcania w Nm, to sprawdź, czy producent podaje, z jaką dokładnością jest to określone.
Wybierając wkrętarkę zastanówmy się, do jakich prac będzie używana
- Wkręcanie/wykręcanie – sprawdźmy, czy wkrętarka będzie miała wystarczającą moc,
- Wiercenie – sprawdźmy, czy wkrętarka będzie miała wystarczającą moc do wiercenia w drewnie, metalu lub np. koronką bimetaliczną o średnicy, której oczekujesz,
- Wiercenie z udarem,
- Podświetlenie miejsca pracy,
- Sprzęgło – ilu stopniowe?
- Zakres uchwytu (dotyczy funkcji wiercenia) – sprawdźmy, czy będzie można włożyć w uchwyt wiertła o średnicy, które będą używane,
- Napięcie i rodzaj akumulatora – jeśli mamy już narzędzia akumulatorowe, warto rozważyć, czy nie kupić kolejnego narzędzia od tego samego producenta i o tym samym napięciu. Jedną ładowarką będzie można spokojnie podładować akumulatory i używać zamiennie w posiadanych elektronarzędziach,
- Pojemność akumulatora – większość producentów wytwarza akumulatory pasujące do danego narzędzia w różnej pojemności. Jeśli narzędzie będzie intensywnie użytkowane, warto zainwestować i kupić akumulator o większej pojemności, dzięki czemu wydłużymy czas pracy pomiędzy ładowaniami,
- Ciężar wkrętarki,
- Wymiary wkrętarki – jeśli będziemy jej używać w trudno dostępnych miejscach.
Stal nierdzewna
Jeśli chcemy, aby stal nierdzewna zachowała swoje właściwości, wymaga obsługi narzędziami wykonanymi z odpowiedniej stali. Jeśli np. wkręt ze stali nierdzewnej będziemy dokręcać zwykłą końcówką (BIT) lub wkrętakiem ręcznym, łatwo możemy doprowadzić do powstania korozji nalotowej.
Narzędzia izolowane
Pracując z elementami, które mogą być pod napięciem, należy używać narzędzi izolowanych. Dotyczy to wkrętaków ręcznych i elektrycznych, kluczy itp. Wybierając narzędzie izolowane, nie patrzymy na kolor, ale sprawdzamy, czy producent dopuszcza używanie narzędzia do pracy pod napięciem. Odpowiednia jakość izolacji to bezpieczeństwo osób, które używają narzędzia. Warto sprawdzić, jakie certyfikaty producent przedstawia jako potwierdzenie jakości wytwarzanych narzędzi i wkrętaków.
